پرفشاری خون، از علل اصلی ابتلا به بیماری قلبی_عروقی است

به گزارش خبرگزاری سلامت (طبنا) گیلان: به نقل از کلانشهر، پرفشاری خون، از علل اصلی ابتلا به بیماری قلبی_عروقی است، می تواند فرد را به سوی مرگ زودرس سوق دهد و متاسفانه نرخ شیوع پرفشاری خون در ایران از متوسط جهانی بیشتر و نگران کننده است؛ چرا که شیوع بالای این بیماری به معنای احتمال شیوع بیشتر بیماری های قلبی_عروقی و سکته های مغزی و قلبی است؛ این درحالیست که با اصلاح سبک زندگی و رعایت مواردی می توان از این بیماری و عوارض جبران ناپذیر آن جلوگیری کرد.

بیماری های غیرواگیر حدود ۷۰ درصد مرگ های دنیا را به خود اختصاص داده اند.  شایع ترین بیماری های غیرواگیر، بیماری های قلبی_عروقی،  سرطان، دیابت، فشار خون و بیماری های تنفسی مزمن هستند. این بیماری ها، چهار ریسک فاکتور مشترک دارند که شامل فعالیت فیزیکی کم، رژیم غذایی ناسالم، سیگار و مصرف نوشیدنی های الکلی است. گفته می شود که فشار خون بالا،  شایع ترین فاکتور خطر بیماری های قلبی_عروقی و در صورت تشخیص و کنترل دقیق فشارخون می توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد.

دکتر سودا محرم زاده – متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان ، با بیان اینکه توجه به پرفشاری خون یک امر حیاتی است، تصریح کرد: پرفشاری خون، از علل اصلی ابتلا به بیماری قلبی_عروقی به حساب می آید و می تواند افراد را به سوی مرگ زودرس سوق دهد. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی “WHO” در سال ۲۰۲۱، حدود یک میلیارد و ۲۸۰ میلیون بزرگسال در جهان مبتلا به بیماری فشار خون هستند که این آمار شامل ۲۷ درصد از جمعیت بزرگسال جهان است.  

او با بیان اینکه سرعت رشد بیماری پرفشاری خون بسیار زیاد است، تصریح کرد: اپیدمیولوژیست ها پیش بینی کرده اند که نرخ شیوع پرفشاری خون تا سال ۲۰۲۵ میلادی به ۲۹ درصد می رسد.

وضعیت شیوع پرفشاری خون در ایرانی ها
این متخصص فیزیولوژی ورزشی درباره شیوع پرفشاری خون در ایران توضیح داد: متاسفانه، نرخ شیوع پرفشاری خون در ایران از متوسط جهانی بیشتر است. در مطالعه ای که در سال ۲۰۱۱ در کل کشور انجام شد، میزان شیوع پرفشاری خون در میان زنان و مردان ایرانی به ترتیب حدود ۲۷.۵ و ۲۶ درصد برآورد شد. همچنین نتایج مطالعه دیگری که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده، نشان می دهد  که حدود ۳۶ درصد از شهروندان تهرانی به پرفشاری خون مبتلا هستند.  با توجه به این که بیشتر این آمارها بیش از یک چهارم جمعیت را شامل می شود، این آمار و ارقام درباره بیماری پرفشاری خون بسیار نگران کننده است؛ چرا که شیوع بالای این بیماری به معنای احتمال شیوع بیشتر بیماری های قلبی_عروقی و سکته های مغزی و قلبی است.

بار سنگین بیماری های ناشی از پرفشاری خون
افزایش مرگ های زودرس به دلیل ابتلا به پرفشاری خون
محرم زاده ادامه داد: با افزایش میزان بیماری های قلبی_عروقی، بار سنگین هزینه های مالی نیز گریبانگیر سیستم بهداشتی و درمانی کشور می شود. بیماری های قلبی_عروقی ناشی از پرفشاری خون نه تنها سبب افزایش هزینه های درمان برای افراد و  سیستم بهداشتی و درمانی می شود، بلکه بر تعداد مرگ های زودرس نیز می افزاید.

ابتلای ۹ درصدی کودکان و نوجوانان به پرفشاری خون
متخصص فیزیولوژی ورزش کلینیک دیابت پژوهشگاه رویان درباره بروز پرفشاری خون در میان کودکان و نوجوانان نیز گفت: وضعیت شیوع پرفشاری خون در میان کودکان و نوجوانان نیز نگران کننده است؛ به نحوی که میزان شیوع فشار خون در میان افراد ۳ تا ۱۸ ساله کشورمان، ۹ درصد گزارش شده که موضوعی نگران کننده است. آمار و ارقام شیوع پرفشاری خون در میان کودکان و نوجوانان، زنگ خطر را به صدا درآورده و این بیماری می بایست به طور جدی در کانون توجه قرار گیرد.

فشار خون؛ بیماری با عوارض بسیار زیاد
او با بیان اینکه پرفشاری خون یک بیماری غیرواگیر با عوارض بسیار زیاد است، خاطرنشان کرد: صرف نظر از چرایی دلایل ابتلای بیماران به پرفشار خون، این بیماری می بایست در کانون توجه قرار گیرد تا با کمترین هزینه بتوان بیشترین بهره وری را در مواجهه با این بیماری را داشته باشیم.

دلایل ابتلا به فشار خون
محرم زاده درباره دلایل ابتلا به پرفشاری خون توضیح داد: فشار خون، مقدار فشاری است که قلب برای جاری کردن خون در تمام رگ های بدن متحمل می شود و به تبع آن، رگ ها نیز فشار مشابه را تجربه می کنند. فشار وارده به رگ های بدن به عوامل متعددی مانند «فشار انقباضی قلب»، «قطر عروق» و «انعطاف پذیری دیواره عروق» وابسته است. منظور از فشار انقباضی قلب این است که این عضو بدن، خون را با چه میزان فشاری پمپاژ می کنند. هرچقدر میزان و شدت پمپاژ کردن خون افزایش یابد، به همان میزان فشار نیز بیشتر می شود. همچنین قطر عروق با میزان فشاری که به دیواره عروق وارد می شود، نسبت عکس دارد؛ به همین نسبت، آناتومی بدن انسان به نحوی است که عروق نزدیک به قلب، قطر بیشتر و عروق دورتر قطر کمتری دارند تا سیستم قلبی_عروقی بتواند فشار خون را در کل عروق نسبتاً ثابت نگه دارد.

انعطاف پذیری دیواره عروق؛ مولفه ای اثرگذار بر میزان شدت فشار خون

او با بیان اینکه «انعطاف پذیری دیواره عروق» یک مولفه اثرگذار بر میزان شدت فشار خون است، توضیح داد: هرچه میزان انعطاف پذیری رگ ها در دامنه سالم تری باشد، میزان فشار وارده بر رگ ها به شکل دقیقی نسبت به فشار انقباضی قلب تنطیم می شود و فشار خون در شرایطی مانند فعالیت بدنی در سطح ثابتی حفظ می شود. باید تاکید کرد که انعطاف پذیری دیواره عروق اصلی ترین سازوکار متغیر بدن برای کنترل فشار خون و از بین رفتن انعطاف پذیری دیواره رگ ها، نقطه شروع ابتلا به پرفشاری خون است.

محرم زاده با بیان اینکه عوامل متعددی زمینه ساز بروز پرفشار خون می شوند، خاطرنشان کرد: عوامل متعددی می توانند سبب بروز بیماری پرفشاری خون شوند؛ از جمله وراثت و عوامل ژنتیکی از دلایل ابتلا به پرفشاری خون است؛ افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به پرفشاری خون دارند و سیستم های کنترل کننده فشار خون آنها به دلیل مسائل ژنتیکی، عملکرد مطلوبی ندارد، احتمال ابتلا به فشار خون آنها بسیار زیاد است.

فشار خون ثانویه چیست؟
وی درباره بروز «فشار خون ثانویه» توضیح داد: برخی عوامل، عوامل «پیش آگهی» هستند که در آن ها، بیماری فشار خون به صورت ثانویه و در اثر یک علت اولیه بروز می کند. از جمله این موارد می توان به «افزایش سن» و «برخی بیماری ها» مانند بیماری های کلیوی اشاره کرد.

نقش سن و عوامل ژنتیکی در بروز پرفشاری خون
این متخصص فیزیولوژی ورزشی با بیان اینکه افزایش سن در بروز پرفشاری خون نقش دارد، تصریح کرد: در اثر افزایش سن، انعطاف پذیری دیواره عروق، مثل بسیاری از بافت های دیگر بدن، کم می شود و این مورد کنترل فشار خون در سطح نرمال را برای سیستم های کنترلی بدن سخت می کند. به همین دلیل، در سنین بالاتر از ۶۰ سال بیشتر شاهد بروز پرفشاری خون هستیم.

محرم زاده گفت: عوامل وراثتی و علل پیش آگهی در بسیاری از موارد شاید قابل پیشگیری نباشد. اما سومین و مهم ترین علت بروز این بیماری “سبک زندگی” است که خوشبختانه قابل کنترل و پیشگیری است.

این متخصص فیزیولوژی ورزشی با بیان اینکه سبک زندگی بر پیشگیری از ابتلا به بیماری ها بسیار نقش دارد، اظهار کرد: منظور از سبک زندگی، «کیفیت تغذیه»، «میزان تحرک» و «عادات و رفتارها» است. خوشبختانه اطلاعات تغذیه خوبی در این زمینه بارها برای مردم تکرار شده است؛ از جمله پرهیز از مصرف زیاد نمک، اجتناب از خوردن غذاهای پرچرب و پرکالری، کاهش مصرف غذاهای سرخ کردنی، مصرف میوه و سبزیجات به میزان کافی و اجتناب از چاقی، بویژه چاقی شکمی که یکی از علل بروز بیماری فشار خون است.

ضرورت ترک دخانیات و نوشیدنی های الکلی
کم تحرکی زمینه ساز پرفشاری خون

وی ادامه داد: همچنین ترک عادات و رفتارهای غلط مانند ترک دخانیات و ترک مصرف نوشیدنی های الکلی و نیز کنترل و مدیریت استرس و اضطراب بارها برای مردم تکرار شده، اما اهمیت فعالیت ورزشی، چنانچه که شایسته است مورد توجه قرار نگرفته است. کم تحرکی خود به تنهایی می تواند زمینه ساز بروز پرفشاری خون شود.

فواید معجزه وار ورزش منظم در بهبود فشارخون
محرم زاده با بیان مزایای تمرین منظم ورزشی نسبت به درمان دارویی برای کنترل پرفشاری خون، خاطرنشان کرد: هنگامی که یک فرد به بیماری پرفشاری خون مبتلا می شود، پزشکان تلاش می کنند که با درمان علائم بیماری، شامل حفظ فشار خون در دامنه طبیعی،  در مسیر کنترل پرفشاری خون گام بردارند. بیشتر  استراتژی های درمان دارویی، علت فیزیولوژیک بروز بیماری را تغییر نمی دهند. در حالی که تمرین ورزشی اصولی می تواند برخی از سازوکارهای فیزیولوژیک ایجاد کننده بیماری پرفشاری خون را در جهت بهبود آن تغییر دهد که این یک اثر منحصر به فرد و بسیار با ارزش است.

این متخصص فیزیولوژی ورزشی پژوهشگاه رویان درباره نقش فعالیت و تمرین منظم  ورزشی بر کنترل فشار خون گفت: هنگامی که از نقش فعالیت های ورزشی و بدنی برای کنترل فشار خون سخن به میان می آید، ۲ دسته فعالیت ورزشی یعنی «فعالیت روزانه» و «تمرین ورزشی منظم» در کانون توجه قرار می گیرند.  

وی با بیان اینکه منظور از فعالیت ورزشی روزانه، یک زندگی فعال است، تصریح کرد: افراد باید تلاش کنند که میزان ساعاتی که در حال سکون، یعنی «خوابیده»، «ایستاده» و «نشسته» قرار دارند، کم کنند. کاهش ساعات حالت سکون به روش های مختلف انجام می شود؛ به طور مثال، هر ۲۰ دقیقه از جای خود بلند شویم و حدود چند دقیقه قدم بزنیم. همچنین استفاده کمتر از خودرو و پیاده روی تا محل کار تا حد امکان از دیگر مواردی هستند که به افزایش فعالیت بدنی روزانه کمک می کند. افزایش فعالیت روزانه فواید بی شماری دارد، از جمله می تواند به کنترل قند خون، کنترل چربی خون و کاهش وزن کمک کند. اگرچه فعالیت بدنی روزانه به سلامت افراد کمک می کند، اما کافی نیست.

 محرم زاده درباره ضرورت توجه به تمرین ورزشی منظم گفت: یک برنامه ورزشی منظم که تمام شرایط مناسب برای مبتلایان به بیماری پرفشاری خون را داشته باشد، می تواند به کنترل بیماری و کاهش نیاز فرد به دارو کمک کند. یک برنامه ورزشی متناسب با  شرایط بیماران مبتلا به پرفشاری خون، نه تنها سبب کنترل بیماری می شود بلکه می تواند بیمار را در مسیر درمان قرار دهد. به این صورت که می تواند علت های اصلی بروز بیماری را کند و سبب تغییر ساختار بافت های  بدن شود و به قلب و مکانیزم های ذاتی کنترل بدن کمک کند تا فشار خون بهتر کنترل شود.

ورزش های مناسب برای مبتلایان به پرفشاری خون 
این متخصص فیزیولوژی ورزشی درباره فعالیت ورزشی مناسب افراد دچار پرفشاری خون گفت: فشار خون در افراد سالم دارای یک سیستم کنترلی دقیق است که می تواند آن را در حد نرمال نگه دارد. منظور از فشار خون نرمال این است که فشار خون «دیاستولیک» (مینیمم) نباید از ۸ و فشار خون «سیستولیک» (ماکسیمم) نباید از ۱۲ بیشتر باشد. اگر میزان فشار خون افراد از حد نرمال بیشتر باشد، او در حال سپری کردن پله های ابتلا به فشار خون است. افراد مبتلا به بیماری فشار خون و کسانی که فشار خون آنها از حد نرمال بیشتر است، باید نکات متعددی را در زمینه برنامه فعالیت های بدنی و ورزشی رعایت کنند.

و اما ورزش های ممنوع برای فشارخونی ها
وی افزود: مبتلایان به بیماری فشارخون که تاکنون تجربه فعالیت ورزشی منظم نداشته اند، می بایست فعالیت ورزشی خود را با ورزش های بسیار  سبک شروع کنند. ورزش های سنگین مانند دویدن یا ورزش هایی که نیازمند جهش و تغییر مسیر سریع است، مانند ورزش های راکتی (تنیس، بدمینتون، …) به هیچ وجه به این گروه از بیماران توصیه نمی شود. با توجه به اینکه ازبین رفتن انعطاف پذیری عروق از دلایل ابتلا به فشار خون به حساب می آید، فعالیت ورزشی سنگین سبب شدت یافتن جریان خون در رگ ها می شود و این در حالی است که رگ ها توانایی تحمل حجم افزایش یافته جاری خون در رگ ها را ندارند؛ در نتیجه رگ ها دچار پارگی های بسیار کوچک می شوند. پارگی رگ ها سبب ایجاد لخته خون شده و لخته خون می تواند سبب سکته های قلبی و مغزی شود. نکته مهم و اساسی این است که سکته های قلبی و عروقی و مغزی می توانند زندگی افراد را تهدید کنند. بنابراین شاید یک ساعت تفریح هیجانی و ناآگاهانه سبب مرگ بیماران شود.

محرم زاده با بیان اینکه افراد مبتلا به پرفشاری خون می بایست نسبت به اصول ورزشی آگاه باشند، تصریح کرد: مبتلایان به پرفشاری خون نباید تصور کنند که می توانند هرگونه فعالیت ورزشی داشته باشند. متاسفانه جامعه بر این باور است که هرگونه فعالیت ورزشی می تواند به کنترل بیماری پرفشاری خون کمک کند؛ این در حالی است که شرایط اینگونه نیست. یک فعالیت ورزشی اشتباه می تواند جان بیمار مبتلا به پرفشاری خون را تهدید کند.

در محدوده ایمن ورزش کنید

محرم زاده با بیان اینکه شدت فعالیت های ورزشی هوازی و قدرتی بیماران پرفشاری خون می بایست کنترل شده باشد، توضیح داد: بیماران مبتلا به پرفشاری خون باید بدانند که اجازه ورود به فعالیت های ورزشی شدید را ندارند. مبتلایان با روش های مختلف می توانند از وضعیت فعالیت ورزشی خود مطلع شوند؛ منظور از وضعیت فعالیت ورزشی این است که آیا در محدوده ایمن ورزش می کنند یا در محدوده خطر قرار دارند. اگر مبتلایان به پرفشاری خون در حال انجام ورزش های هوازی مانند دوچرخه سواری هستند، میزان فعالیت باید به نحوی باشد که نسبتا راحت بتوانند صحبت کنند.

وی ادامه داد: اگر مبتلایان در حال انجام فعالیت های ورزشی قدرتی هستند، چه در تکرارهای ابتدایی و چه در تکرارهای انتهایی ورزشی شرایط نباید به نحوی باشد که نفس خود را حبس کنند و به اصطلاح عامیانه زور بزنند. مبتلایان به پرفشاری خون می بایست از وزنه هایی استفاده کنند که با تکرار یک حرکت ورزشی به میزان ۱۵ مرتبه، مجبور به حبس نفس خود نباشند.

از «گرم کردن» غافل نشوید
این متخصص فیزیولوژی ورزشی گفت: به طور کلی، مبتلایان به پرفشاری خون می بایست برای تهیه یک برنامه تمرین ورزشی مناسب خود به یک متخصص فیزیولوژی ورزشی کارآزموده مراجعه کنند و از فعالیت بدنی و ورزشی خودسرانه اجتناب کنند. همچنین میزان فعالیت ورزشی باید پله به پله افزایش یابد و از افزایش شدت ناگهانی خودداری کرد. توجه به آمادگی جسمی و روانی از دیگر نکات مهم در زمینه فعالیت ورزشی برای افراد مبتلا به پرفشاری خون است. افراد مبتلا به پرفشاری خون باید قبل از شروع هر فعالیتی که منجر به افزایش ضربان قلب در آن ها می شود، جسم و روان خود را آماده کنند و به اصطلاح «گرم کنند».  گرم کردن پیش از انجام فعالیت هایی که سبب افزایش ضربان قلب می شود برای بیماران مبتلا به پرفشاری خون ضروری است؛ به حدی که اگر یک بیمار می بایست از پله های یک ساختمان ۴ طبقه بالا رود، پیش از بالا رفتن از پله ها می بایست بدن خود را گرم کند.

فشارخون؛ همراه همیشگی مبتلایان
محرم زاده با بیان اینکه هنگامی که از درمان پرفشاری خون سخن به میان می آید دارودرمانی در کانون توجه قرار می گیرد؛ افزود: فشارخون یک بیماری مزمن است؛ به نحوی که تا پایان عمر همراه همیشگی بیمار است و مبتلایان می بایست تا پایان عمر خود دارو مصرف کنند. بررسی ها  بیانگر این است که افرادی که تمرین منظم ورزشی دارند، میزان نیاز آنها به مصرف دارو به شدت کاهش می یابد و گاهی اوقات به مصرف دارو نیاز ندارند. تغییر سبک زندگی و پیروی از یک الگوی تمرین ورزشی مناسب می تواند به کنترل بیماری پرفشاری خون کمک کند.

وی گفت: علیرغم تأکید تمام سازمان های جهانی مرتبط بر گنجاندن یک برنامه تمرین ورزشی منظم در زندگی روزمره افراد مستعد و مبتلا به بیماری فشار خون، باید تأکید کرد که فعالیت های ورزشی نابجا، ناآشنا و خارج از توان جسمی و روانی بیمار، می تواند جان افراد را در خطر قرار دهد. بنابراین تا حد ممکن باید از دانش متخصصان فیزیولوژی ورزشی در این زمینه استفاده کرد و به مربیانی که در این مورد دانش و تبحر کافی ندارند، نباید تکیه کرد. همچنین نباید با دیده ترس به تمرین ورزشی در بیماران فشار خون نگریست؛ چرا که فواید معجزه وار تمرین ورزشی منظم در کنترل و بهبود بیماری فشار خون قابل اغماض نیست.