۴۰ سال ایمن‌سازی در ایران و بیماری‌هایی که دیگر نیست…

تهران پزشکی: برنامه گسترش ایمن­‌سازی در کشور در سال ۱۳۶۳ با هدف ایجاد مصونیت فعال در کودکان گروه سنی زیر یکسال در برابر بیماری­‌های قابل پیشگیری با واکسن شامل دیفتری، کزاز، سیاه سرفه، سرخک، فلج اطفال و سل آغاز شد و در سال ۱۳۷۲ نیز برنامه ایمن‌­سازی هپاتیت ب در آن ادغام شد. از سال ۱۳۸۳ نیز پس از انجام ایمن‌­سازی سراسری سرخک و سرخجه، واکسن سه گانه سرخک- سرخجه- اوریون (MMR) جایگزین واکسن سرخک در ایمن­‌سازی جاری شد و واکسن هموفیلوس آنفلوانزا تیپ ب در قالب واکسن پنتاوالان از سال ۱۳۹۳ به برنامه ایمن سازی کودکان کشور اضافه شد.

واکسن تزریقی فلج اطفال نیز برای تقویت سطح ایمنی کودکان و در راستای مراحل انتهایی ریشه کنی جهانی فلج اطفال، از شهریورسال ۱۳۹۴ به برنامه ایمن‌سازی کودکان در استان‌های پرخطر و همجوار با افغانستان و پاکستان اضافه شد و اکنون امسال نیز با ورود ۲ واکسن پنوموکک و روتاویروس به برنامه ایمن‌سازی، گام بزرگی در جهت به روزرسانی برنامه واکسیناسیون ملی برداشته شد.

برنامه ایمن‌سازی و واکسیناسیون ملی و دستاوردهای حاصل از آن طی ۴۰ سال گذشته را با دکتر سید محسن زهرایی – رییس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید:

اثرگذاری واکسن بیشتر از آنتی‌بیوتیک

دکتر محسن زهرایی در گفت‌وگوی تفصیلی با ایسنا، در تشریح اثرگذاری واکسیناسیون در پیشگیری از بیماری‌های واگیردار اظهار کرد: بنابر تاییدیه مجامع بین‌المللی، واکسیناسیون موثرترین اقدام بهداشتی برای ارتقاء سلامت جامعه است. میزان اثرگذاری واکسیناسیون بسیار زیاد است؛ به نحوی که برخی منابع باور دارند که میزان اثرگذاری آن نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها هم بیشتر است.

مواجهه انسان با بیماری‌ها و سابقه واکسیناسیون در جهان

وی با بیان اینکه سبقه واکسن در جهان بسیار زیاد است، خاطرنشان کرد: پیش  از دوران کنونی، علم پزشکی قدیم نیز به این نتیجه رسیده بود که مواجهه انسان‌ها با یک عامل بیماری‌زا به شرط بهبودی افراد، می‌تواند آنها را برای مدت‌زمان طولانی در برابر بیماری‌ها مصون نگه‌دارد. بنابراین در گذشته‌های دور نیز انسان‌ها، مصونیت برخی هم‌نوعان خود در مواجهه با بیماری‌ها را به صورت تجربی مشاهده کردند و این در حالی بود که هیچ اطلاعاتی درباره «ایمونولوژی» (ایمن‌شناسی) نداشتند. به طور مثال، افرادی که در یک همه‌گیری‌ آبله زنده می‌ماندند، در همه‌گیری بعدی این بیماری نیز سالم می‌ماندند و به آن مبتلا نمی‌شدند.

کشف واکسن

زهرایی درباره تاریخچه کشف واکسن توضیح داد: مواجهه و مشاهده «ادوار جنر» با افرادی که شیردوشی می‌کردند سبب شکل‌گیری ایده واکسن شد. ادوارد جنر، حدود ۲۲۵ سال پیش به این نتیجه رسید افرادی که شیردوشی می‌کنند و دستان آنها با آبله گاوی در تماس است و تاول می‌زند، بدون ابتلا  به آبله انسانی در همه‌گیری‌های این بیماری سالم می‌مانند و به آن مبتلا نمی‌شوند. به این ترتیب بود که مصونیت افراد شیردوش در برابر بیماری آبله، سبب ایده طراحی واکسن شد. واژه‌شناسی کلمه واکسن نیز بیانگر این است که این کلمه در زبان لاتین به معنای «گاو» است.  

یک قرن‌ واکسن‌سازی در ایران

این متخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به افزایش تعداد واکسن علیه بیماری‌ها در گذر زمان، گفت: در وهله نخست واکسن آبله و سپس سایر واکسن‌ها علیه بیماری‌های مختلف کشف شدند. هنگامی که واکسن آبله کشف شد، کشورهای بسیاری در آن بازه زمانی از  واکسن آبله استفاده کردند. در ایران نیز بیش از ۱۰۰ سال از عمر واکسن‌سازی می‌گذرد و واکسن‌های متعددی در «موسسه رازی» و «انستیتو پاستور ایران» ساخته می‌شوند.

دهه ۶۰؛ نقطه عطفی برای واکسیناسیون ملی

وی با بیان اینکه توجه به قدرت سیستم واکسیناسیون ایران از اهمیت فراوانی برخوردار است، تصریح کرد: اگرچه تزریق واکسن در کشور از سبقه طولانی برخوردار است، اما سال ۱۳۶۳ را می‌توان سرآغاز و نقطه عطفی برای تاریخ واکسیناسیون کشور در نظر گرفت. البته واکسن پیش از سال ۱۳۶۳ نیز در کشور تزریق می‌شد اما بر مبنای یک برنامه جامع نبود و تمام کودکان ایرانی از پوشش سراسری واکسناسیون برخوردار نبودند. برنامه سیستم بهداشتی کشور در سال ۱۳۶۳ در کشور آغاز شد و واکسیناسیون نیز تقریبا اولین برنامه سیستم بهداشتی بود.

دستور ایمن‌سازی علیه ۶ بیماری به دنیا

زهرایی درباره برنامه توسعه واکسیناسیون در کشورها گفت: سازمان جهانی بهداشت، برنامه توسعه واکسیناسیون را در سال ۱۹۷۴ به تمام کشورها ابلاغ کرد. در آن بازه زمانی، ۶ واکسن جدید در کنار واکسن آبله معرفی شد تا این واکسن‌ها در کشورهای جهان تزریق شود. برنامه توسعه واکسیناسیون با عنوان «برنامه توسعه ایمن‌سازی» حدود ۵۰ سال پیش در کشورهای جهان آغاز شد و عمر این برنامه در کشور ما نیز حدود ۴۰ سال است.  

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه اجرای برنامه توسعه ایمن‌سازی سبب تحقق دستاوردهای فراوانی برای جامعه بشری شده، خاطرنشان کرد: واکسیناسیون طی ۵۰ سال گذشته از مرگ حدود ۱۳۰میلیون کودک کمتر از ۵ سال در سطح جهان جلوگیری کرده است. سازمان جهانی بهداشت در نظر دارد از مرگ سالانه ۵میلیون کودک با استفاده از برنامه‌توسعه ایمن‌سازی تا سال ۲۰۳۰ جلوگیری کند.

حمایت حکومتی از برنامه جامع واکسیناسیون 

وی با بیان اینکه سیستم بهداشتی و درمانی کشور به واسطه واکسیناسیون به موفقیت‌های بسیاری نائل آمده، گفت: تمام ارکان‌های حکومتی از برنامه جامع واکسیناسیون کشوری حمایت کرده‌اند؛ به نحوی که منابع کافی و  نیروی انسانی مورد نیاز  را در اختیار سیستم بهداشتی کشور قرار داده‌اند. آموزش‌های لازم در اختیار نیروی انسانی که در این زمینه به‌کار گرفته شده‌اند، قرار گرفته است. همچنین فرهنگسازی لازم در زمینه واکسیناسیون در کشور صورت گرفت. اقدامات و حمایت‌ها از سیستم واکسیناسیون کشور به نحوی بوده که  مردم برخورداری از واکسیناسیون را جزو حقوق کودکان خود می‌دانند و در حال حاضر،   شرایط و فرهنگ تزریق واکسن در کشور به نحوی است که اگر یک واکسن در خانه بهداشت یا مرکز جامع سلامت برای چند روز در دسترس نباشد، مردم نسبت به این موضوع انتقاداتی وارد می‌کنند.

پوشش بیش از ۹۸ درصدی واکسیناسیون در ایران

زهرایی با بیان اینکه اگر خواهان تحقق دستاوردهای واکسیناسیون هستیم، پوشش واکسیناسیون در کشور می‌بایست بیش از ۹۵ درصد باشد، افزود: پوشش ۹۵ درصدی واکسیناسیون، پوششی جاه‌طلبانه در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می‌شود. نه تنها کشورهای ضعیف مانند برخی کشورهای همسایه و کشورهای آفریقایی از پوشش ۷۰  تا ۸۰ درصدی واکسیناسیون برخوردار هستند؛ بلکه برخی کشورهای توسعه‌یافته مانند آلمان، انگلستان، فرانسه و کانادا بر اساس اطلاعات مندرج در سایت سازمان جهانی طی ۱۰ سال گذشته از پوشش ۹۵ درصدی واکسن برخوردار نبوده‌اند. این درحالیست که پوشش واکسن در ایران بیش از ۹۸ درصد است که این موضوع از مشارکت  همه‌جانبه در کشور حکایت می‌کند و یک دستاورد بسیار خوب به حساب می‌آید. پوشش واکسن در برخی برهه‌های زمانی به ۹۹ درصد هم می‌رسد.

وی با بیان اینکه فرهنگ‌سازی خوبی در زمینه واکسن در کشور شکل گرفته، توضیح داد: به واسطه همین فرهنگسازی خوب، بسیاری از مردم، مراکز جامع خدمات سلامت را به عنوان مراکز واکسیناسیون در نظر می‌گیرند. فرهنگ واکسیناسیون به خوبی در مردم کشور ایجاد شده و سبب دستاوردهای فراوانی در زمینه پوشش واکسیناسیون شده است.  

بیماری‌هایی که با واکسن حذف و کنترل شد

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت درباره تاثیر واکسن بر سیستم بهداشتی و درمانی کشور گفت: پیش از آغاز برنامه واکسیناسیون سراسری در سال ۶۳، یک‌چهارم مرگ‌های نوزادان کشور به دلیل «کزاز نوزادی» بود. میزان مرگ‌های ناشی از کزاز نوزادی در کشور بسیار زیاد بود و این در حالی است که می‌توانستیم از این موضوع پیشگیری کنیم. سیستم بهداشتی و درمانی کشور با واکسیناسیون سراسری توانسته‌است از مرگ‌های کزاز نوزادی جلوگیری و این بیماری را در سال ۱۳۷۵ حذف کند.

کنترل دیفتری و سیاه‌سرفه در کشور

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه بسیاری از بیماری‌ها در کشور به واسطه واکسیناسیون کنترل شده‌اند، تصریح کرد: شیوع بیماری دیفتری طی ۸۰ سال گذشته در کشور بسیار زیاد بود. هنگامی که موسسه واکسن‌سازی رازی نسبت به کشف نمونه انسانی برای واکسن دیفتری اقدام کرد، تعداد مبتلایان به این بیماری به نحوی بودند که این موسسه با جست‌وجوی ساده در روستاهای اطراف این موسسه توانست نمونه انسانی مدنظر خود را بیابد. اما اکنون این بیماری در کشور کنترل شده و شرایط به نحوی است که یک مورد مشکوک به این بیماری در کشور گزارش نمی‌شود. در  مورد سیاه‌سرفه نیز شرایط همین طور است؛ این بیماری هم یکی از بیماری‌های بسیار واگیردار در کشور بود و افراد بسیاری به دلیل آن جان خود را از دست می‌دادند که به واسطه واکسیناسیون حذف شده است. در مجموع دستاوردهای واکسیناسیون بسیار گسترده است و به واسطه آن، بار بسیاری از بیماری‌ها را کنترل کرده‌ایم.

حذف فلج‌اطفال از کشور در گذر ۲۴ سالگی

وی درباره حذف بیماری فلج‌ اطفال در کشور توضیح داد: بیماری فلج اطفال در کشور بسیار  زیاد بود و سالانه حدود ۱۰۰۰ نفر به فلج اطفال مبتلا می‌شدند. بسیاری از کودکان مبتلا نیز جان خود را از دست می‌داند یا دچار فلج دائمی می‌شدند. این درحالیست که به مدد واکسیناسیون، در حال حاضر، موردی مبنی بر ابتلا به فلج اطفال در کشور گزارش نشده و حدود ۲۴ سال از این موضوع می‌گذرد.

وضعیت فلج‌اطفال در دنیا

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت درباره «ریشه‌کن» شدن بیماری‌ها توضیح داد: هنگامی یک بیماری ریشه‌کن شده به حساب می‌آید که در دنیا وجود نداشته باشد. بیماری آبله در سطح جهان ریشه‌کن شده و سازمان جهانی بهداشت نیز تاییدیه این موضوع را در سال ۱۹۷۲ صادر کرده است. پس از بیماری آبله، برای ریشه‌کن کردن بیماری فلج‌ اطفال برنامه‌ریزی شد؛ چرا که سازمان جهانی بهداشت معتقد بود با استفاده از واکسن می‌توان این بیماری را ریشه‌کن کرد.

وی با بیان اینکه بسیاری از کشورهای جهان توانسته‌اند بیماری فلج اطفال را حذف کنند، توضیح داد: ۲ کشور پاکستان و افغانستان که در همسایگی ایران قرار دارند، نتوانسته‌اند بیماری فلج اطفال را حذف‌کنند و به همین دلیل کشورهای جهان در معرض این ویروس قرار دارند. متاسفانه، میزان موارد ابتلا به فلج اطفال در کشور افغانستان در سال گذشته میلادی نسبت به ۲ سال گذشته افزایش یافته است.

واکسیناسیون تکمیلی فلج‌اطفال در استان‌های مرزی

زهرایی با بیان اینکه احتمال انتقال ویروس فلج اطفال از افغانستان به سایر کشورها وجود دارد، توضیح داد: به منظور جلوگیری از شیوع فلج‌اطفال در کشور می‌بایست بالاترین سطح ایمنی را در کودکان کشور ایجاد کنیم. به همین منظور سیستم بهداشتی و درمانی کشور به منظور جلوگیری از شیوع فلج‌اطفال در کشور علاوه ‌بر  واکسیناسیون روتین نسبت به واکسیناسیون تکمیلی نیز اقدام می‌کند. منظور از واکسیناسیون تکمیلی این است که کودکان کمتر از ۵ سال که در استان‌های جنوبی و جنوب‌شرق کشور حضور دارند طی ۲ مرحله به صورت خانه به خانه در ماه‌های دی و بهمن واکسیناسیون تکمیلی می‌شوند. برای امسال نیز هفته آخر بهمن ماه، مرحله دوم واکسیناسیون تکمیلی فلج‌اطفال کودکان انجام می‌شود. هدف از  واکسیناسیون تکمیلی این است که میزان ایمنی در کودکان افزایش یابد و آنها در برابر بیماری فلج‌اطفال حفظ شوند.

اخذ تاییدیه حذف سرخک و سرخجه بومی و ضرورت حفظ ایمنی کشور

زهرایی درباره تاثیر واکسیناسیون بر کنترل بیماری سرخک نیز گفت: در گذشته همه‌گیری‌های بسیار گسترده‌ بیماری سرخک را در کشور تجربه کرده‌ایم؛ به نحوی که یک سوم از جمعیت کودکان کمتر از ۵ سال کشور به این بیماری مبتلا می‌شدند. همچنین جان حدود یک تا ۲ درصد مبتلایان به این بیماری به ویژه کودکان کمتر از یک سال در معرض خطر قرار داشت و تعدادی از مبتلایان این بیماری نیز جان خود را از دست می‌دادند. در حال حاضر، سیستم بهداشتی و درمانی کشور توانسته است تاییدیه حذف بیماری سرخک و سرخجه بومی را از سازمان جهانی بهداشت دریافت کند.

وی درباره حذف بیماری‌ها توضیح داد: حذف با ریشه‌کن شدن یک بیماری متفاوت است. هنگامی از حذف یک بیماری سخن به میان می‌آید منظور این است که گردش بیماری در یک کشور به نحوی باشد که سبب بروز چالش برای سیستم بهداشتی و درمانی آن کشور نشود. اگرچه بیماری‌های واگیردار به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شوند اما وزارت بهداشت کشور توانسته است گواهی حذف بیماری سرخک و سرخجه بومی را دریافت کند. ایران در همسایگی کشورهای پاکستان، افغانستان و عراق دارد و این در حالی است که این کشورها از پوشش واکسیناسیون قوی برخوردار نیستند. به طور مثال، بیماری سرخک در این کشورها از همه‌گیری بسیار زیادی برخوردار است و به واسطه رفت‌وآمدهای بسیاری که میان این کشورها و ایران وجود دارد، احتمال ابتلای برخی شهروندان به این بیماری وجود دارد.

و اما واکسیناسیون هپاتیت B

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه برنامه واکسیناسیون هپاتیت B نیز در سال ۱۳۷۲ در کشور آغاز شد، اظهار کرد: ۳.۵ درصد از جمعیت کشور پیش از برنامه واکسیناسیون هپاتیت B به این ویروس آلوده بودند و این افراد در آن بازه زمانی نه تنها می‌توانستند سایرین را مبتلا کنند بلکه چند سال پس از ابتلا به ویروس هپاتیت B به بیماری‌های مزمن کبدی یا سرطان کبد نیز مبتلا می‌شدند.

وی ادامه داد: پس از برنامه واکسیناسیون و برنامه‌های کنترلی هپاتیت B، تعداد افرادی که می‌توانند این بیماری را منتقل کنند به یک درصد رسیده است. بر اساس تقسیم‌بندی سازمان جهانی بهداشت، ایران جزو کشورهای «با شیوع بسیار پایین» بیماری هپاتیت قرار دارد و این در حالی است که در گذشته در جایگاه «با شیوع متوسط» قرار داشته است.

ورود ۲ واکسن جدید به سبد واکسیناسیون ملی

زهرایی در ادامه صحبت‌هایش همچنین اظهار کرد: با توجه به اینکه تعداد واکسن‌های تزریقی در کشور نسبت به سایر کشورها کمتر بوده، برای افزایش تعداد واکسن‌های کشور طی ۳ سال گذشته برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته و منابع لازم به این منظور نیز تامین شده است. بر این اساس واکسن «پنوموکوک» در مرداد ماه سال جاری و همچنین واکسن روتاویروس در آبان ماه ۱۴۰۳ به سبد واکسیناسیون کشور اضافه شده‌اند. اضافه‌شدن این دو واکسن جدید به سیستم واکسیناسیون کشور، یک دستاورد ارزشمند برای سلامت کودکان است.

زهرایی با بیان اینکه واکسن پنوموکوک یک واکسن ارزشمند برای سلامت کودکان است، تصریح کرد: اگرچه سیستم واکسیناسیون کشور در سطح دنیا به عنوان یک سیستم پیشرو شناخته می‌شود اما از منظر واکسن پنوموکوک جزو کشورهای پیشرو نیستیم. پنوموکوک، یک عفونت باکتریایی است که سبب بروز عفونت‌های بسیار جدی در گروه‌های سنی مختلف می‌شود. کودکان به ویژه کودکان کمتر از ۵ سال و بویژه کودکان کمتر از ۲ سال نسبت به عفونت پنوموکوک بسیار حساس هستند و میزان مرگ و میر در این گروه سنی به دلیل ابتلا به این عفونت باکتریایی بسیار زیاد است. سینه‌پهلو، مننژیت، عفونت‌های جریان خون و عفونت‌ گوش‌میانی به دلیل پنوموکوک ایجاد می‌شوند.

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت ادامه داد: ۵۱هزار نفر به عفونت‌های شدید ناشی از  پنوموکوک در هر سال مبتلا می‌شوند و متاسفانه ۱۵۰۰ کودک نیز به دلیل ابتلا به عفونت‌های شدید ناشی از  آن در هر سال جان خود را از دست می‌دادند. همچنین ۱۰ درصد ابتلاها به مننژیت پنوموکوک حتی با سپری کردن مراحل درمانی، به عوارض ناشی این بیماری مانند ناشنوایی و نابینایی مبتلا می‌شوند. عوارض ناشی از بیماری مننژیت سبب بروز چالش‌های فراوانی می‌شود و این در حالی است که با واکسن می‌توان از این بیماری و عوارض ناشی از آن تا حد بسیار زیادی جلوگیری کرد.

جلوگیری از بستری‌های ناشی از اسهال در کودکان

وی با بیان اینکه روتاویروس‌ها شایع‌ترین عامل اسهال به حساب می‌آیند، تصریح کرد: واکسن روتاویروس در آبان ماه سال جاری به سیستم واکسیناسیون کشور اضافه شد. مطالعات کشوری  بیانگر این است که ۴۰ تا ۵۲ درصد موارد بستری ناشی از اسهال کودکان کمتر از ۵ سال کشور به دلیل ابتلا به روتاویروس است. براساس منابع بین‌المللی، ابتلا به روتاویروس در سطح جهان بسیار زیاد است؛ به نحوی که کودکان ابتلا به عفونت‌های روتاویروس را ۳ تا ۴بار تا پیش از سن ۵ سالگی تجربه می‌کنند. سالانه ۱۷۲هزار مورد اسهال شدید ناشی از ابتلا به روتاویروس در کشور رخ می‌دهد که با واکسیناسیون می‌توان از این موضوع جلوگیری کرد.

و اما ساختار واکسن و چگونگی مواجهه بدن با آن

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در بخش دیگری از صحبت‌هایش در پاسخ به سوال ایسنا درباره ساختار واکسن‌ها، با بیان اینکه واکسن‌ها بخشی از عامل بیماری‌زا هستند، تصریح کرد: واکسن‌ها عامل ضعیف‌شده، کشته‌شده یا جزئی از عامل یک بیماری هستند. واکسن‌ها سبب تحریک سیستم ایمنی می‌شوند اما سبب بیماری نمی‌شوند. واکسن به صورت تزریقی یا خوراکی وارد بدن می‌شود و سیستم ایمنی بدن در مواجهه با عامل بیماری‌زا قرار می‌گیرد. سیستم ایمنی بدن به صورت طبیعی در برابر آنتی‌ژن وارده از طریق واکسن واکنش نشان می‌دهد و نسبت به تولید آنتی‌بادی، اقدام می‌کند و این سلول‌ها به عنوان حافظه سیستم ایمنی قلمداد می‌شوند. سیستم ایمنی بدن به دلیل اینکه برای مواجهه با بیماری آموزش دیده در صورت مواجهه با عامل بیماری‌زا به سرعت وارد عمل می‌شود و آن را خنثی می‌کند.

تلاش وزارت بهداشت برای تامین واکسن ۶گانه

وی درباره ساختار واکسن‌های ترکیبی نیز توضیح داد: هنگامی که بتوانیم آنتی‌ژن‌های مختلف را در کنار یکدیگر قرار دهیم، واکسن‌های ترکیبی ایجاد می‌شوند. ساختار واکسن‌های ترکیبی به نحوی است که با یک تزریق می‌توان از ابتلا به چند بیماری جلوگیری کرد. واکسن «پنج‌گانه» در سیستم بهداشتی و درمانی کشور تزریق می‌شود که با یک تزریق علیه ۵ بیماری دیفتری، کزاز، سیاه‌سرفه، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوانزا ایجاد ایمنی می‌کند. وزارت بهداشت در نظر دارد که از واکسن ۶ ظرفیتی استفاده کند یعنی واکسن فلج‌اطفال را با واکسن پنج‌گانه ترکیب کند و بجای تزریق یک واکسن پنج‌گانه و فلج‌اطفال، واکسن ۶گانه را تزریق کند. تزریق واکسن ۶گانه منجر به رضایت کادر بهداشتی و خانواده‌ها می‌شود.

تبلیغ علیه واکسن و تلاش بی‌ثمر ضدواکسن‌ها

این متخصص در ادامه صحبت‌هایش در پاسخ به سوال ایسنا درباره عملکرد جریان ضدواکسن در دنیا، تصریح کرد: افراد بسیاری در طول تاریخ حضور داشته‌اند که چندان با واکسیناسیون موافق نیستند. حدود ۱۵۰ سال از عمر گروه‌های ضدواکسن در جهان می‌گذرد که مخالفت خود را در کشورهای مختلف به طرق گوناگون بیان کرده‌اند. علیرغم تمام فضاسازی‌هایی که توسط گروه‌های مخالف واکسن صورت گرفته، میزان اثرگذاری آنها در کشور بسیار محدود است. پوشش واکسیناسیون کشور خوشبختانه بالاست و برحسب نوبت‌های واکسن متغیر است و حدود ۹۸.۵ تا ۹۹.۵ درصد برآورد می‌شود که یک آمار منحصربفرد به حساب می‌آید. میزان واکسیناسیون کشور بیانگر مشارکت بالای شهروندان جامعه است.

ضرورت بیان دستاوردهای واکسیناسیون ملی

زهرایی ادامه داد: هنگامی که میزان مشارکت شهروندان جامعه در امور مختلف بالا باشد، به این معنا است که فرهنگ و آگاهی در ارتباط با یک موضوع خاص در جامعه وجود دارد. دستاورد سیستم بهداشتی و درمانی کشور در زمینه واکسیناسیون ماحصل تلاش همه‌جانبه و اجرای برنامه‌های فرهنگی است. اگر تصور کنیم که به تلاش و فرهنگ‌سازی بیشتر در زمینه واکسیناسیون نیاز نداریم، به طور قطع دچار آسیب می‌شویم. اگر دستاوردها و نتایج حاصل از واکسیناسیون را بیان نکنیم، این احتمال وجود دارد که برخی گروه‌ها بتوانند اذهان عمومی را تحت تاثیر قرار دهند و میزان پوشش واکسیناسیون کشور کاهش یابد.

وی با بیان اینکه تبلیغات علیه واکسیناسیون از جنس شبه علم است، تصریح کرد: منظور از  شبه علم این است که بخشی از واقعیت را دریافت می‌کنند و بنابر خواسته خود به آن بال و پر می‌دهند و برداشت‌های شخصی خود را از یک موضوع دارند. بنابراین باید منابع علمی و معتبر در ارتباط با واکسیناسیون در کانون توجه قرار گیرد تا همچنان شاهد موفقیت‌های سیستم واکسیناسیون کشور باشیم.

تولید داخلی واکسن‌های پنوموکوک و روتاویروس در مرحله مطالعات بالینی

وی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به مجدد به سابقه واکسن‌سازی در کشور، توضیح داد: سابقه واکسن‌سازی در کشور بسیار زیاد است. واکسن‌هایی که در سیستم بهداشتی و درمانی کشور استفاده می‌شوند به دو دسته «تولید داخلی» و «وارداتی» تقسیم می‌شوند. موسسه رازی و انستیتو پاستور ایران نسبت به تولید واکسن‌های داخلی اقدام می‌کنند و همچنین برخی واکسن‌های داخلی طی سال‌های اخیر توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و بخش خصوصی ساخته شده است. یک شرکت خصوصی نسبت به تولید سرم «ضدمار و عقرب» اقدام کرده و این در حالی است که این سرم برای مدت‌های مدید توسط موسسه رازی ساخته می‌شد. به طور قطع، افزایش تولیدکنندگان می‌تواند میزان دسترسی به محصولات را افزایش دهد.

ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید واکسن

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه شرکت‌های بسیاری به ساخت واکسن ورود کرده‌اند، گفت: بسیاری از شرکت‌ها در دوران پاندمی کرونا به موضوع ساخت واکسن ورود کردند و واکسن‌های متعددی در کشور تولید شد. بخش خصوصی توانسته است که واکسن «پاپیلومای انسانی» و آنفلوآنزا را در کشور تولید کند. همچنین دو شرکت دانش‌بنیان نسبت به ساخت واکسن روتاویروس و پنوموکوک اقدام کرده‌اند که در مرحله مطالعات بالینی قرار دارد. در حال حاضر، واکسن‌های روتاویروس و پنوموکوک که در سیستم بهداشتی و درمانی کشور استفاده می‌شوند، واکسن‌های وارداتی هستند.

هزینه هر واکسن چند؟

زهرایی درباره قیمت واکسن‌ها توضیح داد: واکسن‌های جدید نسبت به واکسن‌های قدیمی گران‌تر هستند. به طور مثال، واکسن خوراکی فلج اطفال و دیفتری نسبت به پنوموکوک ارزان‌تر هستند. قیمت هر دوز واکسن پنوموکوک حدود ۵.۵ دلار و قیمت در دوز واکسن روتاویروس نیز حدود ۲ دلار است. سیستم بهداشتی و درمانی کشور به منظور حفظ سلامت جامعه برای تامین واکسن‌ها هزینه می‌کند.

زهرایی درباره ساخت واکسن در کشور توضیح داد: شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند نقش موثری در زمینه ساخت واکسن داخلی داشته باشند. حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در زمینه ساخت واکسن، انستیتو پاستور و موسسه رازی می‌تواند در زمینه دسترسی به واکسن بسیار اثرگذار باشد.

وی با بیان اینکه معاونت بهداشت وزارت بهداشت واکسن‌های مورد نیاز کشور را برآورد می‌کند، اظهار کرد: معاونت بهداشت وزارت بهداشت، مهر ماه هر سال میزان درخواست واکسن مورد نیاز سال آینده را به سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند و سازمان غذا و دارو، اقدامات مورد نیاز به منظور تامین واکسن مورد نیاز  معاونت بهداشتی وزارت بهداشت را انجام می‌دهد. میزان فرآورده‌های مورد نیاز معاونت بهداشت وزارت بهداشت حدود ۳۰ فرآورده است.

اهمیت استمرار برنامه واکسیناسیون ملی

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه برنامه واکسیناسیون می‌بایست به صورت مستمر ادامه داشته باشد، گفت: وزارت بهداشت به منظور استمرار ارائه خدمات با بهترین کیفیت و پوشش بسیار بالای واکسن با بیشترین میزان اثرگذاری به حمایت همه‌جانبه نیاز دارد. منظور از حمایت همه‌جانبه از واکسیناسیون که مهم‌ترین اقدام مداخله‌ای در زمینه حمایت از کودکان در برابر بیماری‌ها است،  تامین منابع مالی تا حمایت از سیاستگذاری‌های حوزه  سلامت است.  

وی درباره ضرورت استمرار فرهنگ‌سازی در زمینه واکسیناسیون گفت: آموزش و نقش رسانه‌ها در زمینه واکسیناسیون بسیار اثرگذار است. اگر این تلقی وجود داشته باشد که واکسیناسیون نیاز به حمایت ندارد و به مسائل دیگر پرداخته شود، بسیاری از دستاوردهای نظام سلامت مانند حذف فلج اطفال که به واسطه واکسیناسیون در کشور به دست آمده، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. اگر واکسن فلج‌اطفال در کشور تزریق نشود، این بیماری بار دیگر در کشور شیوع خواهد یافت. برنامه واکسیناسیون به حمایت همه‌جانبه نیاز دارد که شامل تامین تجهیزات و منابع لازم است.

 رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت با بیان اینکه حفظ زنجیره سرما در روند واکسیناسیون ضروری است، گفت: حفظ زنجیره سرما از مرحله تولید تا رسیدن به گروه هدف می‌بایست حفظ شود. واکسن می‌بایست در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و این موضوع به تجهیزات نیاز دارد. تهیه یخچال و ژنراتورهایی که در شرایط اضطراری بتوانند دمای مورد نیاز را حفظ کنند نیز به تامین اعتبار نیاز دارد.

وی درباره نقش نیروی انسانی در تحقق دستاوردها نیز توضیح داد: نیروی انسانی در به دست آوردن دستاوردهای برنامه واکسیناسیون بسیار نقش داشته‌اند. به طور قطع، حفظ نیروی انسانی و تامین نیروی انسانی مورد نیاز به منابع لازم نیاز دارد و حمایت‌های همه جانبه از سوی سیاستگذاران جهت حفظ و ارتقای دستاوردهای برنامه واکسیناسیون ملی لازم است.

انتهای پیام