هلیکوباکتر، عامل حدود یک میلیون مورد سرطان معده در سال

به گزارش خبرگزاری سلامت (طبنا) گیلان: به نقل از کلانشهر، مقاله ای تحت عنوان «زیست گونه های باستانی هلیکوباکترپیلوری» “An ancient ecospecies ofHelicobacter pylori” که به همت دکتر عباس یادگار؛ دکترای تخصصی باکتری شناسی پزشکی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رییس آزمایشگاه مرکز تحقیقات بیماری های منتقله از راه آب و غذا در پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد، طی یک پروژه و همکاری بین المللی با محققین چندین دانشگاه و مؤسسه تحقیقاتی برتر جهان در مهر ماه سال 1403 به چاپ رسیده بود، در مجله Nature منتشر شد.

این مقاله در شماره ماه اکتبر 2024 مجله Nature که یکی از معتبرترین مجلات علمی جهان در حوزه علوم زیستی و پزشکی با ضریب تاثیر 50  است، به چاپ رسید.

این مطالعه به صورت مشترک توسط دانشمندان و محققین صاحب نام جهان در حوزه مباحث ژنومیکس، تکامل و بیماری زایی عفونت میکروب معده یا همان باکتری هلیکوباکتر پیلوری، نحوه زندگی، تعامل و ارتباط طولانی این میکروب بیماری زا در معده انسان و ارتباط آن با بیماری های مرتبط با معده و سرطان معده انجام شد.

یادگار در خصوص اهمیت این پژوهش عنوان کرد: در این مطالعه یافته ها و ویژگی های جدید و بسیار ارزشمندی در مورد ارتباط و تعاملات طولانی مدت بین انسان و میکروب معده کشف و ارائه شده است.

به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، از زمان کشف هلیکوباکتر پیلوری در سال 1983، این باکتری عامل حدود یک میلیون مورد سرطان معده در سال و همچنین بروز سایر بیماری های مرتبط با معده انسان شامل گاستریت مزمن و زخم های معده و دوازدهه بوده است.

 میکروبی با بیش از صدهزار سال سابقه سکونت در معده انسان

نویسنده این مقاله تصریح کرد: احتمال می رود میکروب هلیکوباکتر پیلوری در دوران ما قبل تاریخ نیز یکی از عوامل اصلی بروز بیماری ها و دردهای معده در انسان بوده و طبق تحقیقات انجام شده بیش از صد هزار سال در معده انسان ساکن شده است.

وی همچنین ادامه داد: در این مطالعه، مجموعه ای بی سابقه از بیش از 9هزار ژنوم کامل تعیین توالی شده گونه های هلیکوباکتر به ویژه هلیکوباکتر پیلوری از سراسر جهان جمع آوری و با هدف بررسی تکامل، گسترش و شیوع واریانت های مختلف این باکتری ها در نقاط مختلف کره زمین مورد استفاده قرار گرفت.

یادگار با اشاره به وسعت داده های جمع آوری شده بیان کرد: برای جمع آوری باکتری ها از سراسر جهان با مشارکت دانشمندان، محققان و پزشکان حوزه های مختلف علوم زیستی و پزشکی همچون میکروبیولوژی، بیماری های عفونی، ژنومیکس، بیوانفورماتیک، زیست شناسی مولکولی و تکاملی، تحقیقات سرطان و دستگاه گوارش، از بیش از 20 کشور، تلاش های بسیاری انجام گرفت.

رئیس آزمایشگاه مرکز تحقیقات بیماری های منتقله از راه آب و غذا همچنین افزود: از ایران نیز در کل 244 سویه هلیکوباکتر پیلوری با ویژگی های ژنتیکی مختلف که طی سال های متوالی در بانک میکروبی آزمایشگاه تحقیقات هلیکوباکتر واقع در پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد از بافت معده بیماران مختلف کشت، جداسازی، جمع آوری و ذخیره شده بودند، در این مطالعه استفاده و مورد تعیین توالی کامل ژنوم باکتری قرار گرفت. این اطلاعات با ژنوم سایر سویه های هلیکوباکتر پیلوری دنیا مقایسه و نتایج حاصل تجزیه و تحلیل شدند.

به گفته نویسنده این مقاله، این مجموعه بی سابقه از ژنوم سویه های مختلف هلیکوباکتر پیلوری به دانشمندان و محققان این امکان را می دهد تا با مطالعه دقیق آنها به سوال های بی شماری که در خصوص مباحث مربوط با چگونگی تعاملات، تکامل و همزیستی میکروب ها با انسان و همچنین روند بیماری زایی، اکتساب و انتقال ژن های بیماری زا در میان سویه های مختلف هلیکوباکتر پیلوری مطرح هستند، با هدف یافتن و توسعه راهکارهای پیشگیرانه و ارایه درمان های مناسب و کارآمد پاسخ دهند.

عضو هیئت علمی دانشگاه از کشف و شناسایی غیرمنتظره یک نوع بسیار متمایز از سویه های هلیکوباکتر پیلوری حین این مطالعه خبر داد و گفت: این گونه “گونه بومی سرسخت” و یا Hardy ecospecies نامگذاری شد که براساس نتایج حاصل این واریانت ها احتمالا صدها هزار سال پیش پدید آمده و همراه با انسان در سراسر نقاط و قاره های جهان گسترش یافتند.

به گفته وی، نتایج مطالعه نشان داد که به طور شگفت انگیزی این گونه زیست محیطی مختص معده انسان هایی است که رژیم غذایی آنها به طور عمده شامل گوشت یا ماهی است.

یادگار اظهار کرد: تنوع ژنتیکی که امروزه در باکتری های معده انسان مشاهده می شود، می تواند اطلاعات ارزشمند و جالبی در مورد رژیم های خوراکی مورد استفاده اجداد و نیاکان ما فراهم کند.

رئیس آزمایشگاه مرکز تحقیقات بیماری های منتقله از راه آب و غذا با بیان اینکه معده انسان به دلیل اسیدیته بالایی که دارد محیطی نامناسب برای سکونت و رشد میکروارگانیسم ها محسوب می شود، گفت: “آنزیم اوره آز” هلیکوباکتر پیلوری محیط اسیدی اطراف باکتری را خنثی کرده و شرایط کلونیزاسیون و رشد باکتری را فراهم می کند.

یادگار ادامه داد: سویه های Ubiquitous هلیکوباکتر پیلوری یک پروتئین در آنزیم اوره آز خود می سازند که اتم های نیکل را درون خود جای می دهد. اما اکثر سویه های Hardy هلیکوباکتر, از جمله آنهایی که در جمعیت های بومی و همچنین ببرها و یوزپلنگ ها هستند، اوره آز نوع دوم را کدگذاری کردند که به جای نیکل، اتم های آهن را در خود جای داده بودند.

وی در پایان عنوان کرد: طبق یافته های این مطالعه، این نوع از آنزیم اوره آز به هلیکوباکتر برای زنده ماندن در معده گوشتخواران که اسیدی تر از معده همه چیزخواران است و همچنین ممکن است دسترسی بیشتری به اتم های آهن و دسترسی کمتری به نیکل داشته باشند، کمک می کند.