چه کسانی در معرض ابتلا به HIV هستند؟

تهران پزشکی: پیشگیری از ابتلاء به اچ‌آی‌وی (HIV) یکی از مهم‌ترین اهداف بهداشت عمومی در سراسر جهان است. این ویروس که عامل اصلی بیماری ایدز (AIDS) به شمار می‌رود، می‌تواند از طریق تماس جنسی محافظت‌نشده، استفاده مشترک از سرنگ آلوده، انتقال خون غیربهداشتی و از مادر به فرزند منتقل شود. با این حال، با آگاهی‌بخشی، آموزش و اتخاذ راهبردهای مؤثر می‌توان به طور قابل توجهی از گسترش آن جلوگیری کرد.

اقدامات پیشگیرانه شامل استفاده از وسایل محافظتی مانند کاندوم، انجام آزمایش‌های منظم برای شناسایی و درمان زودهنگام، استفاده از داروهای پیشگیری (PrEP)، و رعایت اصول بهداشتی در محیط‌های درمانی و شخصی است. همچنین، آموزش عمومی در مورد راه‌های انتقال HIV و مبارزه با انگ اجتماعی مرتبط با آن، نقش کلیدی در کاهش شیوع این بیماری دارد.

کتایون طایری متخصص عفونی و فلوشیپ HIV و مشاور فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تأکید بر مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی، گسترش دسترسی به خدمات بهداشتی و تقویت فرهنگ پیشگیری، می‌توان گام‌های مؤثری در راستای محافظت از سلامت افراد و جوامع برداشت و به سوی جهانی بدون اچ‌آی‌وی حرکت کرد و در خصوص پیشگیری از ابتلاء به HIV، گفت: بیماری HIV مخصوص طبقه، قشر یا گروه خاصی نیست، این بیماری یک بیماری عفونی است که اگر عامل آن وارد بدن هر کسی شود، آن فرد می‌تواند به بیماری مبتلا شود. چون ویروس درون گلبول‌های سفید خون و ترشحات جنسی وجود دارد و همه افراد دارای گلبول سفید در خون و ترشحاتشان هستند، پس هر کسی که با ویروس در تماس باشد، می‌تواند مبتلا به عفونت HIV شود.

وی افزود: مانند همه بیماری‌های عفونی یکی از روش‌های پیشگیری، مانع شدن ورود ویروس به بدن فرد است. استفاده از سرنگ‌های یک بار مصرف در تزریق و کاندوم در روابط جنسی می‌تواند از راه‌های اصلی پیشگیری از انتقال بیماری باشد، اما، یکی از روش‌های مهم پیشگیری از ابتلاء به HIV، درمان افراد مبتلا است. دارو درمانی با کاهش ویروس در خون و ترشحات، منجر می‌شود که حتی در صورت تماس اتفاقی با خون و ترشحات این افراد، ویروسی برای انتقال وجود نداشته باشد.

طایری ادامه داد: بدیهی است هر کسی که بیشتر با خون و ترشحات جنسی سروکار داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که با ویروس در تماس بوده و به بیماری HIV مبتلا شود، اما این بدان معنی نیست که فقط این افراد مبتلا به HIV می‌شوند؛ لذا هرگونه اقدامی که مانع تماس خون و ترشحات جنسی افراد با هم شود، می‌تواند احتمال ابتلاء به HIV را کاهش دهد. مواردی از قبیل استفاده از سرنگ و سوزن‌های یک بار مصرف و شخصی، استفاده از کاندوم در روابط جنسی با افرادی که احتمال ابتلای بیشتری به HIV دارند، درمان بیماری‌های مقاربتی و همچنین درمان به موقع مادران باردار می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد.

مشاور فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در خصوص پیشگیری بر دو نکته تاکید و بیان کرد: همواره برای پیشگیری این دو نکته مهم را به خاطر بسپارید، ۱- مراقب سلامت خود باشید که از دیگران بیماری نگیرید .۲- مراقب باشید که بیماری شما به دیگران منتقل نشود.

تماس‌های عادی روزمره منجر به انتقال ویروس نمی‌شود

وی تصریح کرد: یادمان باشد HIV از طریق تماس‌های عادی از قبیل در کنار هم یا با هم غذا خوردن، سرفه، عطسه، دست دادن، در آغوش گرفتن، روبوسی کردن، سوار شدن در اتوبوس، تاکسی، استفاده از تلفن‌های عمومی، استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک مانند حمام، توالت، استخر مشترک و همچنین نیش پشه یا حشرات دیگر منتقل نمی‌شود، پس نیاز به جداسازی افراد مبتلا به HIV نیست.

نقش داروهای ضد رتروویروسی در مهار ویروس HIV

وی با بیان اینکه صحیح درمان ضد HIV که به عنوان داروهای ضد رتروویروسی شناخته می‌شوند، مؤثرترین و قوی‌ترین راه افزایش طول عمر بیماران است، ادامه داد: تداوم و مصرف صحیح داروها نه تنها موجب بهبود کیفیت زندگی و طول عمر در افرادی که با HIV زندگی می‌کنند می‌شود، بلکه به کنترل همه گیری HIV نیز کمک می‌کند. بهبود کیفیت زندگی و طول عمر بیماران، به کاهش انگ و تبعیض ناشی از HIV می‌انجامد و از سوی دیگر با تأکید بر اهمیت درمان به عنوان پیشگیری، از خطر انتقال HIV می‌کاهد. بدیهی است که خدمات درمانی و مراقبتی و به خصوص درمان ضد رتروویروسی برای آن که بتواند مؤثر واقع شود، باید با کیفیت مطلوبی ارائه شود.

وی، اهداف درمان ضد رتروویروسی را، دستیابی به بار ویروسی مهار شده (دیگر قابل شناسایی نیست و در خون و ترشحات وجود ندارد)، حفظ عملکرد سیستم ایمنی بدن و نیز برگرداندن آن به وضعیت تقریباً نرمال، بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر افرادی که با HIV زندگی می‌کنند، کاهش مرگ و میر و ناتوانی ناشی از بیماری ایدز در افرادی که با HIV زندگی می‌کنند و پیشگیری از انتقال HIV به سایرین که اهمیت بسیار زیادی در کنترل اپیدمی HIV دارد، عنوان کرد و گفت: بعد از شروع درمان مؤثر، معمولاً در طی ۱۲ تا ۲۴ هفته اول، بار ویروسی به حد غیر قابل شناسایی می‌رسد و افراد باید بدانند که با مصرف منظم داروها و مراجعات برای معاینات و آزمایشات لازم، می‌تواند طول عمر تقریباً طبیعی داشته باشد.

طایری گفت: اولین رژیم دارویی و درمان بهنگام با پایبندی کامل به درمان، بهترین فرصت برای دستیابی به اهداف درمان است. بر اساس ارزیابی آمادگی بیمار، تمام تلاش‌ها باید در جهت کاهش زمان بین تشخیص HIV و شروع درمان ضد رترویروسی باشد؛ اثرگذاری مناسب این داروها نیازمند پایبندی کامل است. پایبندی کم، منجر به بروز مقاومت دارویی می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: درمان ضد رتروویروسی یک درمان مادام‌العمر است و مهار بار ویروسی با داروهای ضد رتروویروسی می‌تواند باعث کاهش التهاب و فعال شدن سیستم ایمنی شود و در نتیجه میزان عوارض قلبی-عروقی و آسیب به اعضای مختلف ناشی از بیماری طولانی HIV نیز کاهش می‌یابد.

وی افزود: داروها در اشکال مناسب ترکیبی در دسترس بوده و اغلب افرادی که با HIV زندگی می‌کنند با مصرف روزانه یک یا دو عدد قرص/ کپسول و بدون عوارض شدید، تحت درمان قرار دارند. داروها در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به رایگان ارائه می‌شود.

عفونت‌ها و بیماری‌های همراه با HIV

طایری در خصوص عفونت‌ها و بیماری‌های همراه با HIV، اظهار کرد: این بیماری‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ گروه اول، بیماری‌هایی که در اثر عدم آگاهی از ابتلاء به HIV، عدم مصرف داروها یا مصرف ناکافی داروها به دلیل پایبندی ناکافی عارض می‌شود که تحت عنوان عفونت‌های فرصت طلب نامیده می‌شوند، گرچه با ارائه درمان‌های ضد رتروویروسی، عفونت‌های فرصت طلب و شکایات ناشی از آنها به طور قابل توجهی کاهش یافته، اما هنوز تشخیص و مدیریت مناسب بیماری‌های فرصت طلب و شکایت‌های ناشی از آنها بخشی مهم از خدمات مراقبتی است.

متخصص عفونی و فلوشیپ HIV در ادامه عنوان کرد: در صورتیکه افرادی که با HIV زندگی می‌کنند، تحت درمان با داروهای ضد رتروویروسی قرار گیرند، با دریافت منظم و اثربخش داروها، ضمن مهار بار ویروسی در خون و ترشحات، سیستم ایمنی ترمیم شده و بهبود می‌یابد، این مهم مانع از این می‌شود که عفونت‌های فرصت طلب در فرد ایجاد شود. اما همیشه باید به فکر احتمال ابتلاء به سل، در هر شرایط بالینی این گروه بود چرا که به عنوان یک عفونت فرصت طلب، ممکن است در هر مرحله‌ای از بیماری HIV در فرد به اشکال مختلف ایجاد شود.

وی گفت: گروه دوم، بیماری‌هایی هستند که به دلیل داشتن راه‌های انتقال مشترک با HIV، احتمال انتقال آنها به افرادی که با HIV زندگی می‌کنند وجود دارد. به همین دلیل همواره باید فرد را از نظر ابتلاء به آن بیماری‌های نیز بررسی نمود. مهمترین بیماری‌های همراه شامل هپاتیت‌های ویروسی بی و سی می‌باشند. خاطر نشان می‌شود که روش‌های مناسبی برای پیشگیری و درمان این قبیل بیماری‌های همراه وجود دارد و لازم است در همه افرادی که با HIV زندگی می‌کنند، ابتلاء به این بیماری‌ها بررسی و در صورت لزوم درمان صورت گیرد؛ این موضوع اهمیت بسیار دارد، چراکه ممکن است فرد درمان عالی ضد رتروویروسی دریافت کرده و بیماری HIV وی کنترل شود، اما سایر بیماری‌های همراه، منجر به عوارض جدی و حتی تهدید کننده حیات وی شود. این خدمت در مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری به افرادی که با HIV زندگی می‌کنند، ارائه می‌شود.

گفتنی است، امسال به مناسبت روز جهانی پیشگیری از ابتلاء به ایدز، پویش من هم تست اچ‌آی‌وی می‌دهم از ۲۰ آبان تا ۲۰ آذر ۱۴۰۳ در سراسر کشور برگزار می‌شود.